21 – ’22 Ωδές και Ελεγεία

Κοιτώντας τα έργα από την αρχή, έτσι όπως έγιναν εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, δεν ήθελα ούτε να εξυμνήσω ούτε να θριαμβολογήσω. Αισθάνθηκα την ανάγκη να καταδείξω την στάση ανθρώπων και όχι ηρώων, ανθρώπων που βρέθηκαν μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή έρμαια φιλοδοξιών συμμάχων, φίλων ή αντιπάλων.
Η εικονογραφία αυτή δεν έχει να κάνει με καμία διατήρηση πομπώδους ύφους ή νοσταλγίας. Περισσότερο μάλλον με επαγρύπνηση και αφύπνιση για οτιδήποτε μπορεί ή πρέπει να γνωρίζουμε, όπως και για όσα έχουν συμβεί. Μακριά από αναθεωρήσεις ιδεολογικές, πολιτιστικές ή πολιτικές. Λειτουργούν όλες ως «προφάσεις εν αμαρτίαις», περισσότερο δε, όταν είναι εν δυνάμει εκκολαπτόμενες. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για ψεύδη. Το αληθές είναι να ευαρεστείσαι στην εύρεση λαμπρών παραδειγμάτων αφοσίωσης και ανιδιοτέλειας. Αυτή η αφοσίωση διακατέχεται, πιστεύω, από ήθος και αξιοπρέπεια. Αυτά τα χαρακτηριστικά προσπάθησα να αντλήσω τόσο από τις μορφές αγωνιστών του 1821, όσο και από προσωπικότητες που υπήρξαν μάρτυρες του 1922, όπως ο Βενέζης και τα αμελέ ταμπουρού, τα τάγματα εργασίας όπου βασανίστηκε στα βάθη της Μικράς Ασίας.  Ο Κόντογλου, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Παπαλουκάς ως ανταποκριτής και ζωγράφος σχεδίων που δυστυχώς όλα καταστράφηκαν μετά από την ανατίναξη του τρένου στο οποίο μετέβαινε φεύγοντας από το μέτωπο. Ή ο κυβερνήτης του Tokei Maru, του Ιαπωνικού πλοίου που διέσωσε εκατοντάδες πρόσφυγες στην προκυμαία της Σμύρνης ενώ οι σύμμαχοι μας τους πετούσαν στη θάλασσα.
Το θέμα είναι λοιπόν τι μένει. Για επετείους που θαυμάζουμε να γιορτάζουμε ή για γεγονότα που θα έπρεπε να τα αγγίζουμε με μεγαλύτερη προσοχή, φωτίζοντας τα όλο και περισσότερο; Ανάμεικτα συναισθήματα σαφώς. Το μυαλό μου τριβελίζουν τα λόγια του Μυριβήλη από την Ζωή εν τάφω: «Τού ’πα πώς ύστερα από λίγα χρόνια, ίσως άλλοι θα γελούν έτσι για τους δικούς μας σκοτωμούς. Άλλοι που θα σκοτώνονται για αντιπατριωτικά ιδανικά. Θα σκοτώνονται πάλι με ενθουσιασμό για τα καινούργια ιδανικά τους. Θα ΄ναι πάλι ο ίδιος ο αισχρός, ο πολύ παλιός πόλεμος κάτω από ολοκαίνουργιες σημαίες. Ίσως κιόλας να ξεκοιλιάζονται τότες με ιερή μανία, λέγοντας: σκοτώνουμε τον πόλεμο. Και γι’ αυτούς πάλι θα γελάσουν αργότερα άλλοι με το ίδιο κέφι.